0472 215 98 63 - 0472 216 20 08 rektorluk@agri.edu.tr
  • TR
  • EN

Ağrı’nın Coğrafi Yapısı

Ağrı İli; ülkemizin doğusunda Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van Bölümü sınırları içinde yer almakta olup morfolojik açıdan bir akarsu havzası özelliği göstermektedir. Matematik konum olarak yaklaşık 38˚ 59’ - 40˚ 02’ kuzey paralelleri ile 42˚ 15’ - 44˚ 36’ doğu meridyenleri arasında yer alan ilin yüzölçümü 11.099 km²’yi bulmaktadır. Ağrı İli bu yüzölçümü ile ülkemiz topraklarının yaklaşık % 1,4’lük bölümünü kaplamakta olup, yüzölçümü büyüklüğü bakımından Türkiye’de 26. sırada yer almaktadır. Ağrı İli 2016 yılı ADNKS sonuçlarına göre 542. 255 nüfusa sahip olup, nüfus bakımından da Türkiye’deki 81 il içinde 39. sırada yer almaktadır.

Anadolu’nun şekillenmesinde etkili olan orojenik ve epirojenik hareketler Ağrı İli’nin tektonik özelliklerini belirlemiştir. Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van Bölümü’nde yer alan Ağrı ili, Alp Orojenik Kuşağı’nın içinde kalmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin Karasu-Aras dağları ile Van Gölü arasında kalan bölümü genellikle geniş platolardan oluşmakta ve bu platolar üzerinde de belirli hatlar boyunca, Doğu Anadolu’nun genç ve önemli volkan konileri sıralanmaktadır. Ağrı İli belirtilen konumda olup, doğal ünitelerle kuşatılmış bir hidrografik havza niteliği taşımaktadır.


Ağrı ilinin jeolojik evriminde özet olarak dört dönemden söz edilebilir. Bölgenin en yaşlı birimlerini muhtemelen paleozoik yaşlı kaya toplulukları oluşturmaktadır. Ağrı İlinde ikinci tektonik dönemi oluşturan Kretasede, ofiyolitli melanj oluşmuştur. Metamorfitlerin üstünde tektonik olarak yer alan bazik ve ultrabazik kayaları da kapsayan kumtaşı, kireçtaşı, tüf ve kireçtaşı bloklarından meydana gelmiştir.

Ağrı ilinin ana topoğrafik şekillerini dağlar, bunlar arasında yer alan vadiler, tepelik alanlar, aşınım yüzeyleri ve ova düzlükleri oluşturmaktadır. İl toprakları doğudan İran İslam Cumhuriyeti (Maku İli, Bazargan İlçesi), batıdan Erzurum İli, kuzeyden Kars ve Iğdır illeri, güneyden Bitlis ve Van illeri, güneybatıdan ise Muş İli ile çevrilidir.

Ülkemizin en doğusunda yer alan il toprakları doğuda Küçük Ağrı Dağı’nın doğu etekleri, batıda Saç Dağı Geçidi, kuzeyde Aras Güneyi Dağları, güneyde ise Süphan Dağı kuzey etekleri doğal sınırıyla çevrilidir. Büyük kesimini dağların kapladığı ve ortalama yükseltinin 2000 m’ye ulaştığı düzlük alanlar, ilin kuzeyinde doğu - batı doğrultusunda Eleşkirt’ten Türkiye - İran İslam Cumhuriyeti sınırına kadar devam eder. Bunun yanı sıra ilin en büyük akarsuyu olan Murat Nehri’ne paralel olarak da kuzey - güney doğrultusunda iki büyük ova (Tutak ve Patnos ovaları) yer almaktadır.

Ağrı ilinde, planeter ve coğrafî faktörlere bağlı olarak Doğu Anadolu’nun karasal iklimi etkili olmaktadır. Ağrı’da uzun dönem rasat yapan (1960-2012) meteoroloji istasyonları (Ağrı, Doğubayazıt ve Patnos) verilerine göre ilin yıllık ortalama sıcaklıkları 6, 2˚C ile 9, 2˚C arasında değişmektedir. Ağrı’da sıcaklık değeri Ağustos ayında 39, 9 ˚C’ye yükselebilmekte ve Ocak ayında ise –45, 6˚C’ye kadar inebilmektedir. Donlu günler sayısı ise 160,7 günü bulmaktadır.

Yağış özellikleri incelendiğinde ise uzunca bir dönemin rasat sonuçlarına göre Ağrı’nın yıllık ortalama yağış miktarı 521,8 mm, Doğubayazıt’ın 333,2 mm ve Patnos’un da 468,3 mm olarak tespit edilmiştir. Doğu Anadolu Bölgesinde bu değer ortalama 577,2 mm, ülkemiz genelinde ise 643 mm civarındadır. Bölge ve ülke ortalamasının altında yağış kaydedilen Ağrı ilinin yağış özellikleri üzerinde yükselti ve topoğrafya şartlarının etkili olduğu anlaşılmaktadır. Kar yağışlı günler sayısının 44,8 günü bulduğu sahada, kar örtüsü ortalama 116,8 gün boyunca yerde kalmaktadır.

Ağrı Kenti’nin sosyoekonomik gelişmişliği üzerinde doğal çevre şartlarının önemli etkileri gözlenmektedir. Ağrı, ülkemizde karasal iklimin en sert yaşandığı yerlerden biridir. Dolayısıyla yörede iklimin beşeri ve ekonomik faaliyetler üzerindeki şekillendirici etkisi son derece fazladır.

İdari olarak Merkez İlçe haricinde yedi ilçenin  (Eleşkirt, Hamur, Tutak, Patnos, Doğubayazıt, Diyadin ve Taşlıçay) yer aldığı ilde 562 köy ve 12 belediye örgütlü (biri Ağrı Merkez İlçe, yedisi ilçe merkezlerinde, 4’ü de beldeler olmak üzere) yerleşme bulunmaktadır.

Özel konum itibariyle Doğu Karadeniz kıyılarının en önemli limanına sahip olan Trabzon’u Erzurum üzerinden Tebriz’e bağlayan ticaret yolu güzergâhında yer alan il toprakları, Türkiye’den İran’a devam eden yol üzerindeki son durağı teşkil eder. Bu son durağı Türkiye’nin doğudaki en önemli kara sınır kapısı olan Gürbulak Sınır Kapısı oluşturmaktadır.

Hızlı Erişim